(door Bas Wilberink)
ZWARTSLUIS - Nog maar net bekomen van het grote succes van de musical ‘Storm over Beulaeke’ zijn schrijver Jan Blei en zangeres/liedjesschrijver Barbara Lok al weer bezig met iets nieuws. De twee Sluzigers hebben zich, samen met Wim Rebergen, gestort op ‘Het Mysterie Wardenier en de Brandstofloze Motor’. Een gedramatiseerde voorstelling die medio mei 2019 in première gaat in theater de Meenthe in Steenwijk.
De samenwerking tussen het drietal begon in januari 2016, toen het idee ontstond voor ‘Storm over Beulaeke’, een musical over de storm die het dorp Beulaeke in 1776 deed ‘verdrinken’. Ruim vierduizend bezoekers zagen de voorstelling in de Meenthe en nog eens een kleine zesduizend onlangs in het openluchttheater in Giethoorn. Ook tijdens de Sleepbootdagen in Zwartsluis kon een verkorte uitvoering van de musical rekenen op een enthousiaste ontvangst. Genoeg reden voor Meenthe-directeur Han Evers en de schrijvers om weer om tafel te gaan voor een nieuwe uitdaging.
'Mysterieus randje'
Het was Evers die al brainstormend met de brandstofloze motor van Wardenier voor de dag kwam; een verhaal ‘met een mysterieus randje’ uit de jaren ’30, dat velen in deze omgeving vanuit de overlevering kennen. Het gaat over boerenzoon Johannes Wardenier uit Steenwijkerwold, die in 1934 bekendmaakte een brandstofloze motor te hebben ontworpen. “Deze motor zou lopen op samengeperste lucht en had nauwelijks brandstof nodig”, vertelt Blei, die zich inmiddels flink heeft ingelezen door middel van vele historische krantenartikelen en een boek dat Henk Ymker en Han Wielick er medio jaren ’80 over schreven. “Deze motor zou maanden achtereen kunnen draaien en een ongekende ommekeer in de wereld van beweging veroorzaken.”
In het Friese Wolvega zou een fabriek verrijzen voor de productie van deze uitvinding. Dat kon tot wel 13.000 arbeidsplaatsen opleveren. Een geldschieter zou hiervoor vele miljoenen guldens beschikbaar stellen. “De burgemeester en een wethouder belegden een persconferentie om het nieuws bekend te maken”, gaat Blei verder. “Omdat het zulk groot nieuws betrof, en de conferentie ondersteund werd door betrouwbare partijen, ging het als een lopend vuurtje de wereld rond. De wethouder vertelde dat hij de brandstofloze motor had zien draaien. De fabriek zou van Wolvega, waar toen bittere armoe heerste, de rijke lichtstad van het Noorden maken. De bevolking was euforisch.”
Scepsis
Maar een week later werd Wardenier, toen was gebleken dat er ook wel enige scepsis was, door de burgemeester ontboden op diens kantoor. “Daar waren twee vreemde meneren bij”, legt Blei uit. “Johannes heeft altijd gezegd dat ze van Philips waren. Ook was er een arts. Wardenier werd ondervraagd. Wat daar werd gezegd, is nooit naar buiten gekomen. Maar Wardenier werd daarna onder dwang opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis in Groningen. Daar kwamen ze er echter al snel achter dat er niet zoveel aan de hand was. Na een week was hij weer thuis. Jaren later pas maakte Wardenier bekend dat zijn motor die week was gestolen. Over het ontvreemden van de motor worden nog altijd verschillende verhalen verteld.”
De burgemeester en wethouder werden door de Wolvegase gemeenteraad op het matje geroepen. De burgervader kwam met de schrik vrij, maar de wethouder werd weggestuurd. “Omdat hij had gelogen. Hij beweerde dat hij de motor had zien draaien”, aldus Blei. “Later moest hij toegeven dat dat niet zo was.”
Mishandeling
Het verhaal kent veel onopgehelderde wendingen. Zo verbleef Wardenier in WOII in een Nazi-concentratiekamp, waar hij zwaar werd mishandeld. Mogelijk zou hij daar zijn weggehaald door Philips, zo gaat het verhaal. Ook over het oorlogsverleden worden verschillende verhalen verteld. Tot zijn dood in 1960 heeft Wardenier nooit meer kunnen werken, iets wat financieel ook niet nodig was, omdat hij naar het schijnt geld genoeg had. Maar hoe kwam hij daar aan? Ook is onduidelijk waar Wardenier begraven ligt.
Al dit soort vragen liggen ten grondslag aan de voorstelling van Blei, Lok en Rebergen. De belangrijkste vraag: was Wardenier een fantast of een miskende, geniale uitvinder? “Ik kan alvast verklappen dat het raadsel blijft bestaan”, zegt Blei. “Wij zijn geen detectivebureau, maar geven weer wat er mogelijk gebeurd zou kunnen zijn. Dit doen wij vanuit de invalshoek van een studente aan de Rijksuniversiteit Groningen, die haar master geschiedenis heeft gewijd aan het verhaal van Wardenier. De voorstelling speelt zich af in de tegenwoordige tijd, maar gaat natuurlijk ook terug naar de jaren ’30.”
Liedjes
Het mysterie van Wardenier laat Blei momenteel niet los. Hij is er naar eigen zeggen 24/7 mee bezig. Binnenkort ontmoet hij een kleinzoon van een broer van Johannes Wardenier en hoopt hij nog meer te weten te komen. Daarnaast zijn Lok en Rebergen al bezig met het schrijven van liedjes voor de musical. “Het liedje ‘Wolvega’, waar de voorstelling mee begint, is al klaar”, vertelt Lok. “Dat is heel mooi geworden. Binnenkort hebben we een gesprek met een mogelijke regisseur voor ons stuk. Daarna bekijken we welke rollen er zijn en houden we audities. Ook vormen we weer een koor. We hebben nu minder tijd om de voorstelling in elkaar te zetten dan bij ‘Storm over Beulaeke’. Maar we hoeven door die ervaring het wiel ook niet opnieuw uit te vinden.”
Kaarten voor deze voorstelling zijn al verkrijgbaar via de website van theater de Meenthe in Steenwijk.
