(door Bas Wilberink)
GENNE - Zo’n 38 uur aan beeldmateriaal heeft Emile van Rouveroy van Nieuwaal (79) tot zijn beschikking voor zijn nieuwe documentaire ‘Stille kracht van Rusland’. Dat schoot hij vorig jaar met zijn zoon en cameraman Maarten tijdens twee bezoeken aan het immense land. Maar of de Genner regisseur zijn nieuwe project ooit kan afronden, is nog de vraag. Een aangevraagde en voor de realisatie noodzakelijke subsidie werd namelijk niet toegekend. De productie ligt daarom stil.
Van Rouveroy wil met zijn nieuwe film de positie van vrouwen in de Russische samenleving uitlichten. Daarvoor zocht hij contact met drie vrouwen uit dat land, allen met een andere achtergrond. Anna Makarova is een lokaal politica in Siberië; Nadezjda Proesenkova is journaliste bij de onafhankelijke krant Novaja Gazeta in Moskou; en Maria Danilova komt uit Tomsk en is werkzaam in de maatschappelijke sector en ondersteunt een blijf-van-mijn-lijfhuis.
Het idee voor deze documentaire borrelde al vele jaren in het hoofd van Van Rouveroy. Vrouwen hebben vaker een belangrijke rol gespeeld in zijn werk, zoals in documentaires ‘Staphorst in tegenlicht’ en ‘Houdt God van vrouwen?’. Ook toen hij van 1968 tot 2004 in verschillende landen in West-Afrika werkte, raakte hij gefascineerd door de rol van vrouwen in deze samenlevingen. “Afrikaanse vrouwen spelen daar een heel significante en opmerkelijke rol”, legt hij uit. “Ogenschijnlijk ondergeschikt, maar dat is niet zo. Een samenleving in Noord-Togo heeft de uitdrukking: ‘de vrouw is koning, de man is een kleine jongen’. Daar zit een soort stille kracht van vrouwen achter.”
Dat idee trok Van Rouveroy door naar de situatie in Rusland. Hij was daar voor zijn laatste documentaire ‘Tot in het derde geslacht’ - over zijn broer Jan die in de Tweede Wereldoorlog lid was van de Duitse Waffen-SS - en kwam in gesprek met inwoners. “Ik ontmoette heel veel vrouwen”, kijkt hij terug. “Ik merkte dat zij veel gemakkelijker met mij in gesprek gingen dan mannen. Vrouwen waren nieuwsgierig. Ik vertelde ook wat mijn missie daar was en trof bij hen een ongelooflijke herkenning aan. Toen kwam het idee om in deze heel masculiene samenleving een film te maken over de stille kracht van vrouwen. In het Rusland van nu lijken vrouwen nauwelijks te kunnen rekenen op mannen en krijgen ze weinig steun van de staat.”
Andere kijk
Ook zou de film kunnen bijdragen aan een andere kijk op de relatie tussen het westen en Rusland. “Wij in Europa beseffen nauwelijks hoe belangrijk Rusland voor ons is”, aldus Van Rouveroy. “We maken alsmaar ruzie. Ik begrijp dat wij ons irriteren aan de situatie met de Krim en intens verdriet hebben over MH17. Dat is ook gruwelijk. Maar ik ga terug naar de 19e eeuw, met staatsman Von Bismarck die zei: ‘wie een goed Europa wil hebben, moet een goede buur hebben als Rusland’. En misschien dat Rusland ook wel hunkert naar een goede relatie met Europa. Daarom zou die film ook een bescheiden middel kunnen zijn om beter begrip te kweken voor de normale Russin.”
Laatste poging
Alleen ging er dus een streep door een aangevraagde subsidie, die Van Rouveroy hard nodig heeft voor verdere research naar de personages en twee draaiperiodes van ieder ruim tien dagen. De reden: de documentaire zou voor Nederland niet van maatschappelijke waarde zijn en een link met de actualiteit missen. Daarom gooit Van Rouveroy het nu, in een allerlaatste poging, over een andere boeg. Hij vestigt meer de aandacht op een zogeheten womanhood school in Rusland, die sowieso ook al aan bod zou komen in de docu. Dit instituut stoomt, kort gezegd, jonge vrouwen klaar tot een hoog opgeleide maar dienstbare huisvrouw, met als doel om zo snel mogelijk een rijke man aan de haak te slaan. “Wel een heel andere kijk dan de westerse vrouw heeft.”
Van Rouveroy heeft zichzelf nu een deadline van medio september gesteld. “Ik droom echt dat deze film ooit nog door mij of een ander gemaakt wordt.”
Nieuw onderwerp
Maar gelijktijdig is Van Rouveroy al weer bezig met een nieuw onderwerp, bekent hij. “Over ons koloniale verleden. Niet over de misdrijven die ‘we’ hebben begaan, maar in hoeverre we mensen met hoop hebben opgezadeld, die we niet hebben kunnen realiseren. Maar veel meer ga ik er nu nog niet over zeggen. Het idee is nog zo vers.”
Van stoppen wil Van Rouveroy in ieder geval nog niet weten. “Misschien komt dat wel doordat ik heel bang ben om stil te zitten”, legt de 79-jarige filmmaker uit. “Dan denk ik dat de dood zeer snel komt. Films maken is mijn pensioen. Anderzijds denk ik, en dat klinkt heel verwaand, dat ik iets te vertellen heb waarvan andere mensen misschien ook zouden kunnen genieten. Want ik heb in al die jaren heel veel meegemaakt en lees me nog steeds stuk. Er is een prachtige West-Afrikaanse uitdrukking: als een oude man sterft, is het alsof een bibliotheek in brand staat.”
